Archiwum parafii Różańca Św. w Edmontonie
Archiwa są zbiorową pamięcią, udokumentowaniem dziedzictwa osób prywatnych, organizacji; są też pomnikiem ich działalności. Archiwa są darem jednej generacji dla drugiej, a nasz sposób ich przechowywania określa zasięg naszej cywilizacji. Bez archiwum nie mielibyśmy ewidencji naszej przeszłości, zrozumienia teraźniejszości i podstawy dla przyszłości. Jeśli chcemy przekazać przyszłym pokoleniom materiały archiwalne, musimy je sami ocenić, zakonserwować i udostępnić badaczom naszej historii.
Słowa te bardzo dobrze można zastosować do naszego archiwum parafialnego, którego bogate zbiory zawdzięczamy naszym księżom, a także i p. J. Huculakowi. Jest to historia życia parafialnego obejmująca 80 lat. Materiały złożone były w małym pokoiku, na półkach i na stole. Niektóre były ułożone tematycznie, co bardzo ułatwiło pracę. Trzeba było jednak uporządkować materiały, które wpłynęły w przeciągu ostatnich lat, a całemu archiwum należało nadać nową strukturę i wygląd. Aby materiały udostępnić zainteresowanym musiałam je odpowiednio ułożyć, opisać i zakatalogować. To ważne zadanie postanowiono wykonać w ramach programu obchodów 80-lecia Parafii Różańca Świętego. Materiały obejmują: biuletyny i kronikę parafialną, korespondencję, sprawozdania, czasopisma, dokumenty organizacji, wydawnictwa, pamiętniki, przeźrocza, filmy, kasety itp. Zbiory obejmują wydawnictwa z XIX i XX wieku. Specjalne miejsce zajmują „Żywoty Świętych” Piotra Skargi, bardzo stare wydania modlitewników i pamiętniki ks. A. Sylli, OMI, dające wspaniały obraz życia naszych pionierów w Albercie i innych prowincjach Kanady.
Przez należyte zorganizowanie archiwum oddajemy należyty szacunek tym, którzy tworzyli historię naszej parafii i całej polskiej społeczności. Uważam, że ludziom tym stała by się krzywda, gdybyśmy pozwolili zapomnieć o ich bezinteresownej, pełnej poświęcenia, trudu i wytrwałości pracy.
Archiwum parafialne obejmuje działy: administracja, organizacje, czasopisma, dział rodzinny, wydawnictwa, filmy i przeźrocza, zdjęcia, krzyże, obrazy, modlitewniki i inne dokumenty.
Administracja obejmuje:
- Metryki chrztu, pierwszej Komunii, bierzmowania i małżeństwa. Te dokumenty przechowywane są w ogniotrwałym sejfie. Wgląd do nich mają tylko proboszcz parafii i osoby przez niego upoważnione.
- Biuletyny parafialne, kronikę parafialną, cenzus i księgi finansowe. Jest to doskonałe źródło informacji o wydarzeniach w parafii na przestrzeni ostatnich 80 lat. Można tu również znaleźć informacje o życiu prywatnym parafian przybywających do Alberty w różnych okresach czasu.
- Informacje o księżach polskich w naszej parafii i w Albercie, budowie kościoła Różańca Świętego, plebanii i pomnika pionierów oraz opis uroczystości jubileuszowych.
W dziale organizacji w pierwszym rzędzie należy wymienić te, które pracowały na terenie parafii Różańca Św. Do nich należą C.Y.O., Sodalicja, Klub Mężczyzn, Koło Misyjne Św. Teresy, Koło Przyjaciół KUL-u. Materiały archiwalne tych organizacji obejmują korespondencję i informacje o szeroko zakrojonej działalności nie tylko dla Dobra Parafii i Polonii, ale też dla bliźnich mieszkających na północy Kanady, w Polsce, na terenach B. Związku Sowieckiego i Afryki. Z organizacji polonijnych zakatalogowane są materiały Kongresu Polonii Kanadyjskiej, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Towarzystwa Polsko Kanadyjskiego, informacje o Siostrach Służebniczkach, Siostrach Felicjankach i Sisters of St. Martha i Senate of Priests.
W dziale czasopism mamy zachowane wycinki z Western Catholic Reporter i innych czasopism pod kątem informacji na różne tematy z punktu widzenia Kościoła Katolickiego. Do najważniejszych zaliczyć należy aborcję i edukację. Fakty o Katyniu, wizycie Papieża Jana Pawła II i Prymasa Polski Józefa Glempa w Edmontonie dotyczą wydarzeń bliskich sercu każdego Polaka.
Dział rodziny jest na razie najmniejszy. Zaczyna go teczka zawierająca informacje o gen. Romualdzie Wolikowskim, który cieszył się szacunkiem i sympatią całej Polonii w Edmontonie. Interesująca jest historia rodziny Wachowiczów. Zakatalogowane są też krótkie życiorysy pp. Chałupy, Halwy, Polańskiego, Sprysiaka, Taraski i Nowińskiego. Ostatnio przybyły nam dwie kolekcje kombatanckie obejmujące zdjęcia z Tobruku i kampanii włoskiej. Wśród interesujących dokumentów jest nawet „udostowierenie” tj. dokument otrzymany po uwolnieniu z łagrów sowieckich. Są modlitewniki, które przetrwały wygnanie i tułaczkę.
Wierzymy, że wiele innych rodzin zechce złożyć materiały archiwalne, które wzbogacą naszą historię polonijną.
Wydawnictwa to przede wszystkim bogaty zbiór książek religijnych. Znajdują się tu też książki na różne tematy dotyczące człowieka z punktu widzenia religijnego tak jak: Biologia Nowoczesna, Medycyna Pasterska, Poland’s Adventure in Grace, Racja bytu parafii polonijnych, Rady dla młodych mężatek, itp. Do wydań autorów świeckich należą: Córka Ewy, Księżna Lubomirska, Katolickie Szkoły zapewniają, Polish Heritage in Alberta i inne.
Filmy i przeźrocza są dotychczas najskromniejszą kolekcją. Od kiedy należę do parafii (35 lat) widzę wielu fotografujących przy różnych okazjach. Muszą się te wszystkie dokumenty filmowe ukrywać po domach prywatnych. Wierzę, że dobrze uporządkowane archiwum zachęci wielu parafian do składania tych cennych filmowych pamiątek. Prawdą jest, że jeden obraz wart jest tysiąca słów. Bogaty zbiór zdjęć został zakatalogowany w ośmiu pozycjach: budowa kościoła, polscy księża, uroczystości parafialne, praca organizacji, parafianie, pierwsza Komunia, pionierzy i inne.
Mam nadzieję, że podane wyżej informacje dają wyczerpującą odpowiedź na często zadawane mi pytanie: co właściwie można złożyć w Archiwum Parafialnym? Co tam można znaleźć?
W roku 1995 obchodzić będziemy Stulecie Osadnictwa polskiego w Albercie. Z przykrością musimy stwierdzić, że nie posiadamy wielu dokumentów z życia naszych pionierów. Dlatego też wszyscy powinniśmy dołożyć starań, aby spuścizna po nich i po przybyłych później Polakach, była jak najbogatsza.
Archiwum Parafii Różańca Świętego czeka na listy, fotografie, dokumenty, filmy, przeźrocza itp. Niech to będzie nasz wkład w obchody 100-lecia Osadnictwa Polskiego w Albercie.
Maria Romanko, Archiwistka
Źródło: Kulisy Polonii, grudzień 1994
Opis zdjęcia:
- Z prawej strony Maria Romanko – archiwistka i Gienia Stokowski – parafianka