Michał Gruner (1900-1987

Biografia

 

 

Poniższy życiorys opracowany jest przez Kanadyjsko Polskie Towarzystwo Historyczne na podstawie pamiętnika pisanego przez Michała Grunera.

Michał Gruner urodził się jako jedno z dwanaściorga dzieci Grunerów 17 października 1900 roku we wsi Krzywe w powiecie Radziechowskim na kresach wschodnich. Tereny te w tym okresie czasu były pod zaborem austriackim. Pobliże granicy rosyjskiej miało olbrzymi wpływ na trudne warunki mieszkańców, bo wiązało się z ciągłym przekraczaniem granicy przez moskali i rosyjskich kozaków oraz z ciągłymi napadami, grabieżami i mordowaniem mieszkańców. W roku 1915 wioskę całkowicie opanowali Rosjanie i tym samym status mieszkańców stał się jeszcze trudniejszy, bo dotkliwie brakowało żywności, ale w zamian rozszerzały się choroby jak tyfus i czerwonka. Kilka następnych lat to potyczki wojskowe i przejazdy wojsk węgierskich, pruskich czy austriackich. W roku 1916 przyjazd Polskiej Brygady pod dowództwem Józefa Piłsudskiego napełnił mieszkańców radością i nadzieją na odzyskanie wolności. Rok później po wybuchu rewolucji bolszewickiej trudne czasy stały się codziennością mieszkańców tych terenów a po przejęciu władzy przez Ukraińców zapanował terror i bezprawie. W dniu 20 maja 1919 roku wkroczyła tam Armia Polska generała Józefa Hallera, która przyniosła długo oczekiwaną wolność.

Lata młodzieńcze Michała Grunera przypadły w trudnych okresie zaborów a później pierwszej wojny światowej, co łączyło się z ciągłą walką z chorobami, grabieżami i zdobywaniem żywności dla licznej rodziny.

W roku 1923 Michał zostaje powołany do wojska i przydzielony do 4 dywizjonu samochodowego w Łodzi. Służbę wojskową kończy w 1924. W niedługim czasie Michał Gruner zostaje komendantem Związku Strzeleckiego w Stojanowie i organizuje kolejne oddziały Związku w całej okolicy a wkrótce awansuje na dowódcę kompani Związku Strzeleckiego. Następnie zapisuje się na kurs oficerów inspekcyjnych straży pożarnej, który kończy w grudniu 1928 roku. W wolnym czasie włącza się w organizowanie amatorskiego kółka teatralnego, które urządza przedstawienia w pobliskich wioskach.

W marcu 1929 roku wyjeżdża z Polski pociągiem przez Niemcy do Francji. Zatrzymuje się na kilka dni w Paryżu i później dostaje się do Cherbourg-Octeville a stamtąd okrętem RMS ASCANIA Cunard Line dopływa 23 marca 1929 roku do Halifax w Kanadzie. W Halifax kupuje bilet na pociąg i cztery dni później dojeżdża do Mundare w Albercie. Początkowo zatrzymuje się u znajomych z Polski, ale wkrótce rozpoczyna dorywczą nierzadko od świtu do wieczora wyczerpującą pracę na pobliskich farmach w miejscowościach Kraków, St. Michael, Mundare. Z przypadkowej gazety polskiej „Czas” wydawanej w Winnipeg Michał dowiaduje się, że 2-go marca 1930 roku odbędzie się w Edmontonie zjazd Polaków z Alberty.  Jedzie do Edmontonu i tam poznaje działaczy polonijnych w tym Michała Halve, p. Sarneckiego, H. Szmita, Jana Liss i wielu innych.  Od poznanych i życzliwych Polaków dowiaduje się o możliwości zakupu farmy za niewielkie pieniądze i wybudowaniu swojego domu (homestead) a tym samym pracy na swoim a nie dorywczo u farmerów. Wiosną 1930 roku wpłaca za rejestracje 10 dolarów i kupuje farmę w Pouce Coupe w Brytyjskiej Kolumbii ok. 570 km na zachód od Edmontonu.  Ażeby stać się prawomocnym właścicielem farmy potrzeba jeszcze było wyczyścić z lasu około 30 akrów ziemi pod uprawę, wybudować dom i przyjąć obywatelstwo kanadyjskie. Posiadając skromne środki finansowe w krótkim czasie buduje pierwszy dom, który raczej przypomina barak, bo dom zbudowany jest ze ściętych drzew a dach pokryty jest darniną, także nie chronił skutecznie przed deszczem. W ramach sąsiedzkiej pomocy, pomaga budować podobne domy swoim polskim sąsiadom, którzy w okolicy kupili farmy. Intensywnie zabiera się za wycinkę lasu, aby oczyścić ziemię pod uprawę. Po wyczerpaniu się wszystkich oszczędności wyjeżdża do Mundare w Albercie w poszukiwaniu pracy. Nie było mu łatwo pokonać odcinek blisko 600 km nie mając pieniędzy, tak więc, dużą cześć drogi pokonuje na pieszo, śpiąc często w lesie, lub korzystając z gościny u napotkanych w drodze życzliwych farmerów. Wkrótce wraca na swoją farmę i zajmuje się uprawą ziemi dorabiając przy budowie domów. By oszczędzić koszty opału, zimą przyjmuje pod swój dach w Pouce Coupe trzech innych Polaków. Wiosną 1931roku, po obsianiu pola pszenicą w poszukiwaniu pracy wyjeżdża do miejscowości Kenora w Ontario, ale nie zatrzymuje się tu na długo bo i tutaj nie jest łatwo o pracę. Z braku pieniędzy pokonuje olbrzymie połacie Kanady jadąc najczęściej pociągiem na gapę. Dociera do Winnipeg, Regina, Tarnopol, Jasper, Grande Prairie i znowu Edmonton.  Tutaj utrzymuje ścisły kontakt z edmontońskim środowiskiem polonijnym i zapisuje się do amatorskiego teatru.   Kolejny raz jedzie na swoja farmę w Pounce Coupe i tym razem wydzierżawia ją sąsiadowi i znowu wraca do Edmontonu. Tu dowiaduje się o możliwości dobrego zarobku w Toronto, więc decyduje się na kolejną podróż 3,500 km pociągiem na gapę. Niestety po przyjechaniu na miejsce okazuje się, że żadnej pracy nie ma.

Aby uniknąć zbliżającej się srogiej zimy i powrotu bez pieniędzy na zachód Kanady w styczniu 1938 roku, decyduje się na wyjazd do Polski ażeby odwiedzić rodzinę. Kupuje bilet i statkiem Batory wyjeżdża z Kanady do Polski.

W czasie jego blisko 10-letniego pobytu w Kanadzie, rodzice jego kupują gospodarkę we wsi Pustomyty na Wołyniu. Michał Gruner po powrocie do Polski zapisuje się do Związku Strzeleckiego a w krótkim czasie zostaje jego komendantem, szkoli się na kursach strzeleckich. Dnia 7 maja 1939 roku żeni się z Anna Kulczyńską.

1 września 1939 roku wybucha II wojna światowa, Niemcy napadają na Polskę od zachodu. Zaś kilkanaście dni później, bo już 17 września, Rosja napada na Polskę od strony wschodniej. Przychodzi kolejny raz okres terroru, mordów i grabieży. Michał wraz żoną uciekają na północ kierując się na Litwę, która w tym czasie nie była zajęta ani przez Niemców ani przez Rosjan, ale nie udaje im się tam dostać.

W maju 1940 roku Michał Gruner wstępuje do tajnej organizacji Obrońców Polski i angażuje się czynnie w obronę ojczyzny a w 1943 roku przyłącza się do oddziału Armii Krajowej, otrzymuje stopień starszego sierżanta i pseudonim Jan Młynarczuk. Wkrótce zostaje dowódcą oddziału konspiracyjnego Armii Krajowej w Kuliku.  Brak żywności i trudne warunki mają ogromny wpływ na nękające go choroby najpierw czerwonka i tyfus a później choroba płuc. Młody organizm Michała zwalcza jednak te choroby.

Rosja zaatakowana przez Niemcy uwalnia wschodnie tereny Polski od niemieckiego okupanta, ale tereny te już na zawsze dostają się w ręce rosyjskie.

Rok 1945 przynosi zakończenie II wojny światowej a Michał Gruner zostaje zwolniony z wojska i odnajduje żonę i rodziców. Dowiaduje się o śmierci trzyletniego syna Zbyszka, który zmarł w 1943 roku. W wyniku układu w Jałcie, Polska traci na zawsze na korzyść Rosji wschodnie tereny to jest tereny gdzie się urodził i wychował. Na terenach całej Polski pozostają Rosjanie, którzy całkowicie przejmują kontrolę nad krajem i obywatelami. Kolejny raz Polacy stracili wolność. Nowe władze delegują Michała na kurs komendantów milicji do Lublina. Nie kończy jednak tego kursu, bo za śmiałe i głośne wypowiadanie swojej opinii na temat Rosjan trafia na krótko do więzienia.  Później zajmuje się ochroną Lublina przed rabunkami i gwałtami sowieckich żołnierzy.

Michał Gruner z żoną osiedla się na gospodarce w Nowym Sycyminie około 50 km na północ od Warszawy. Dyktatura komunistyczna skutecznie utrudnia swobodne gospodarowanie. Jedynym pragnieniem Michała jest wyjazd z żoną do Kanady.

W lipcu 1945 w konsulacie brytyjskim w Warszawie dostaje paszport potwierdzający, że jest obywatelem brytyjskim. Kilka miesięcy później, bo wiosną 1946 roku jego żona Anna otrzymuje paszport kanadyjski. Pieniądze na podróż pożycza od rodziców i w konsulacie brytyjskim kupuje bilet na statek z Gdyni do Londynu. 19-go października 1946 roku, statkiem Śląsk Michał Gruner dopływa do Anglii. Tutaj rozpoczyna starania o sprowadzenie żony Anny i 9 miesięcznej córki Haliny a jak tylko obie przyjeżdżają do Anglii to rozpoczyna starania o wyjazd do Kanady. Pieniądze na podróż pożycza od znajomych mieszkających w Kanadzie.

W dniu 1-go września 1947 roku statkiem Aquitania Cunard Line, Michał Gruner wraz żoną i córka wypływa z Southampton w Anglii, aby 4-go października 1947 roku dopłynąć do Halifax w Kanadzie.  Podróżuje pociągiem do Round Hill w Albercie a dalej na swoją farme do Pouce Coupe z rodziną podróżuje czym się dało. Przy pomocy sąsiadów usamodzielnia się na swojej farmie.  Michał z rodziną przez kolejne lata prowadzi farmy jeszcze w Bay Tree a później do 1964 roku w Codesa, Alberta.   Następnie rodzina przeprowadza się do Edmontonu w Albercie. W 1974 roku z powodu srogich i długich edmontońskich zim, rodzina decyduje się na przeprowadzkę do miasta Kelowna w Brytyjskiej Kolumbii. Tutaj Michał spędza ostatnie lata swojego życia zajmując się sadownictwem. Drugą jego pasją było czytanie książek, których przeczytał setki.

Przez wszystkie lata pobytu w Kanadzie, Michał Gruner utrzymuje kontakt z weteranami i przez 37 lat jest czynnym członkiem Royal Canadian Legion. Należał także do wielu polskich organizacji i przez długie lata wspierał rodzinę mieszkającą w Polsce poprzez wysyłanie paczek z ubraniami czy przesyłek pieniężnych.

Na trzy lata przed śmiercią przeżywa wylew krwi do mózgu, który powoduje częściowy paraliż i utratę mowy. Michał Gruner zmarł w 12 stycznia 1987 roku i jest pochowany w Kelowna, Kolumbia Brytyjska, Kanada.

 

Opis zdjęć:

1. Michał Gruner , piąty z lewej w trzecim rzędzie, 1938

2. Michał Gruner, trzeci z lewej, 1938

3. Michał Gruner z grupą żołnierzy, 1938

4. Michał Gruner i Anna Kulczyńska, 1939

5,6 Michał Gruner, 1939-1945

7. Michał Gruner

8. Halina Gruner z bratem Bolkiem i rodzicami

9. Halina Gruner z rodzicami

10. Michał Gruner, 1967

11. Michał Gruner

12. Michał Gruner w mundurze oficerskim