Dzieje Polonii w Poludniowej Albercie

Pierwsza Polska Kooperatywa sklepowa z artykułami żywnościowymi była założona i prowadzona przez Polskie Towarzystwo Bratniej Pomocy w Coleman już w 1921 roku ze 170-ciu udziałowcami, zatrudniając 4 osoby w sklepie przez blisko 3 lata. Z powodu wyjazdu większej ilości udziałowców do Polski i Stanów Zjednoczonych, kooperatywę zamknięto.

Już w roku 1922 powstała szkoła nauki języka polskiego, prowadzona przez Polskie Towarzystwo Bratniej Pomocy. Na pierwszy obchód rocznicy 3-maja w roku 1922 urządzony przez szkołę i zarząd towarzystwa, przybył pierwszy Polski generalny Konsul z Montrealu i poświęcił sztandar organizacji.

W roku 1923 zorganizowano Polską parafię w Coleman z ks. Franciszkiem Bujalskim, jako proboszczem. Historia tej parafii była krótka i zakończyła się nieszczęśliwie, choć była możność rozrostu i egzystencji na długie lata.

W 1936 powstał na terenie Alberty pierwszy klub sportowy hokeistów „ Biały Orzeł” przy Polskim Towarzystwie Bratniej Pomocy w Coleman i grał w zawodach w Lethbridge i okolicy Coleman przez kilka lat. Niektórzy zawodnicy, którzy grali w tym klubie, odnoszą sukcesy w innych klubach do dzisiejszego dnia. Do nich należy A. Kryszka, który występuje w zespole Uniwersytetu Alberty a jego brat Tadeusz Kryszka, obecnie wicedyrektor w wyższej szkole w Coleman, gra dalej w miejscowej drużynie hokejowej.

W 1916 zorganizowano polską parafię w Acadia Valley gdzie osiedliło się kilkadziesiąt rodzin polskich. W roku 1925 Polacy przy pomocy księdza śp. Zstefańskiego wybudowali Kościół pod wezwaniem Św. Piotra i Pawła. Do dnia dzisiejszego są tam obrazy z Polski i okoliczni farmerzy, choć są już z drugiego pokolenia jeszcze władają po polski i pomimo że nabożeństwa odprawiane są po angielski to zawsze o kościele tym mówią Polish Church (kościół Polski).

Pierwszy polski program radiowy był nadany już w roku 1933 przez Władysława Rajs i grupę chóralną Towarzystwa Polaków w Edmontonie na stacji C.F.R.N. Później W. Rajs, który był doskonałym pianista i dyrygentem nadał jeszcze kilka programów, głównie polskich pieśni, muzyki i kolęd.

W 1916 została założona pierwsza w Albercie Biblioteka Polska w Calgary przy Towarzystwie Wzajemnej Pomocy, zorganizowana przez pana J. Liss znanego powszechnie z jego polonijnej działalności na terenie Alberty. Biblioteka początkowo posiadała 200 tomów polskich książek jak wynika z zapisków protokólarnych.

Pierwsza grupa polskich tańców była zorganizowana już w roku 1936 przez Wandę Murray, która przeniosła się z Winnipeg i Towarzystwo Bratniej Pomocy w Coleman. Grupa ta występowała z tańcami polskimi na scenach w Lethbridge, Drumheller, Calgary a także przez kilka lat na polskich i angielskich imprezach w Coleman, Blairmore i okolicy.

Pierwsza polska grupa muzyczna była zorganizowana w roku 1926 w Fernie w Brytyjskiej Kolumbii przez pana Kędzierzawę znanego i słynnego nauczyciela muzyki w Fernie i Vancouver. Grupa składająca się z około 15 muzyków występowała z polskimi utworami w Coleman, Fernie, Cranbrook i okolicy przez kilka lat, dopóki p. Kędzierzawa nie wyjechał do Stanów Zjednoczonych.

Pierwszy Walny Zjazd Polonii Alberty odbył się w roku 1934 z okazji święta 3-maja w Edmontonie. Jak podawał wówczas „Edmonton Biuletyn” w zjeździe wzięło udział około 3,000 Polaków z całej Alberty. Zjazd zorganizowany był przez edmontońskie organizacje polonijne i ks. Rosieckiego, który poświęcił najwięcej pracy w przygotowanie zjazdu. Zjazd rozpoczął się nabożeństwem na placu Seminarium, później uczestnicy przeszli pochodem przed budynek Parlamentu Alberty. Kolejne punkty programu to wielki obiad na Sali kościoła Sacred Heart a wieczorem obchód na Sali jeszcze niewykończonego Domu Polskiego. W zjeździe tym wzięli udział śp. J. Pawlica, Generalny Konsul Polski z Ottawy oraz Mr. Knott burmistrz miasta Edmonton, Mr. Weir premier Alberty i inni dostojni goście jak J.H. Howsam, sędzia sądu najwyższego. Nawet Polacy z Derwent zorganizowani w Klubie Polskim wystąpili masowo ze sztandarem polskim.

W. F. Chuchla

Źródło: Biuletyn Kongresu Polonii Kandyjskiej, okręg Alberta 3 V 1959